Fizjoterapia (ang. physical therapy, physiotherapy, PT) to nauka i dział medycyny klinicznej wykorzystujący do leczenia, rehabilitacji i profilaktyki środki naturalne oraz różne formy energii. Fizjoterapia ma na celu przywrócenie stanu równowagi przy zastosowaniu różnorodnych bodźców. Jako dyscyplina naukowa, ściśle wiąże się z bioetyką, a zwłaszcza z aksjologią, bazując na nauce o kulturze fizycznej, naukach behawioralnych i społecznych.
Historia fizjoterapii
W antycznych kulturach było już wiadome, że ruch pozwala utrzymać człowieka przy zdrowiu, a odpowiednio stosowany ułatwia dojście do sprawności po urazach i pomaga w leczeniu wad wrodzonych lub nabytych. W starożytnych Indiach tamtejsi lekarze rozpowszechniali jogę, która w dużym stopniu była gimnastyką leczniczą i miała na celu pomoc w osiągnięciu doskonałości i równowagi pomiędzy duszą a ciałem.
Ojciec medycyny – Hipokrates (V–IV w. p.n.e.) – był twórcą pierwszej maszyny, która umożliwiała korekcję skoliozy. Wprowadził wiele ćwiczeń i techniki masażu, które miały poprawiać zdrowia pacjenta. Medycyna rzymska odwoływała się bezpośrednio do medycyny greckiej. Galen rozróżnił ćwiczenia fizyczne pomocne przy różnych chorobach i prowadził badania nad narządem ruchu (mięśnie, stawy, kości). W starożytnym Egipcie bardzo popularne były masaże z użyciem olejków oraz zimne i ciepłe kąpiele terapeutyczne.
W Europie okres średniowiecza był stracony w rozwoju medycyny, a w świecie islamu, który czerpał z nauki kultury antycznej, słynny Awicenna rozwijał praktyki medyczne i propagował ruch i masaże jako metody leczniczo-profilaktyczne. W okresie renesansu, gdy nastąpiło duże zainteresowanie anatomią człowieka, Ambroise Paré był uważamy za pioniera rehabilitacji.
W roku 1813 Per Henrik Ling, uznawany za ojca dzisiejszej fizjoterapii, utworzył Królewski Instytut Gimnastyki w Sztokholmie. Termin „fizjoterapia” został użyły po raz pierwszy w 1894 roku, gdy cztery angielskie pielęgniarki założyły stowarzyszenie pod nazwą Chartered Society of Physiotherapy. Z kolei słowo „rehabilitacja” zostało oficjalnie użyte po raz pierwszy w 1918 roku przez Douglasa C. McMurtiego w kontekście pomocy udzielanej inwalidom wojennym.
W przeciągu zaledwie 100 lat, dzięki ogromnemu postępowi technologicznemu, medycyna rozwinęła się w większym stopniu niż przez poprzednie tysiąclecia. Ale pamiętajmy o tym, że wciąż warto czerpać wiedzę medyczną z dawnych, sprawdzonych przez wielki praktyk, takich jak tradycyjna medycyna chińska, wolna od chemii i oparta na naturze.
Fizjoterapia jest obecna w życiu człowieka od tysiącleci (choć początkowo w dużym stopniu nieświadomie), kiedy jedyną szansą na przeżycie była doskonała sprawność fizyczna. Człowiek, który uległ urazowi, intuicyjnie wykonywał odpowiednie ruchy, rozmasowywał bolące miejsca, by jak najszybciej doprowadzić do sprawności kontuzjowane miejsce.
Kinezyterapia, fizykoterapia, masaż oraz wyspecjalizowana terapia manualna (osteopatia)
Kinezyterapia
jest dziedziną fizjoterapii, która polega na utrzymywaniu aktywności fizycznej i ruchu. Obejmuje ona różnego rodzaju ćwiczenia czynne i bierne, jak również ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne.
Fizykoterapia
jest działem lecznictwa, w którym stosuje się występujące w przyrodzie naturalne czynniki fizyczne, np. promieniowanie słoneczne oraz czynniki fizyczne wytworzone przez różnego rodzaju urządzenia, np. urządzenia dostarczające energii cieplnej, laseroterapię, krioterapię, elektroterapię, prądy różnej częstotliwości, promieniowania cieplne, nadfioletowe, podczerwone, pole magnetyczne oraz ultradźwięki.
Masaż
jest to zespół ruchów wywierających ucisk na tkanki w określonym tempie i z odpowiednią siłą, zgodnie z przebiegiem mięśni, tkanek, naczyń krwionośnych i limfatycznych – od ich obwodu do serca. Masaż może mieć cele lecznicze, relaksacyjne, przeciwobrzękowe lub przygotowywać mięśnie do zwiększonego wysiłku. W zależności od celu i uzyskanych efektów terapeutycznych, wyróżniamy kilkadziesiąt różnych typów masażu.
Terapia manualna – osteopatia
Wyspecjalizowaną metodą fizjoterapii, opartą na biomechanice i funkcji ruchu człowieka jest terapia manualna. Polega ona na szczegółowym badaniu pacjenta, a następnie leczeniu manualnym tkanek miękkich (neuromobilizacja, terapia nerwowo-mięśniowa), manipulacji (mobilizacje stawowe), terapii punktów spustowych i innych specjalistycznych ćwiczeniach. Zabieg terapii manualnej można stosować wszędzie tam, gdzie występuje ból i ograniczenie ruchów w stawie. Jest ona nieoceniona w stanach pooperacyjnych, ponieważ przyspiesza i poprawia funkcjonowanie aparatu narządu ruchu.
Terapeuta manualny– osteopata to osoba wysoce wykwalifikowana, potrafiąca właściwie diagnozować i leczyć różnego rodzaju zaburzenia narządu ruchu, jak i stany pourazowe. Osteopata posiada wykształcenie medyczne – jest lekarzem lub fizjoterapeutą, może też pochwalić się dużym doświadczeniem popartym ukończeniem licznych specjalistycznych szkoleń. W zależności od problemu, proces leczenia jest opracowywany indywidualnie przez doświadczonego osteopatę, który z sposób holistyczny analizuje człowieka, starając się poprzez usuwanie znalezionych barier zachować zdrowie i zdolność również do samoleczenia.
Wszechstronność i brak skutków ubocznych osteopatii sprawiają, że warto rozważyć jej stosowanie w przypadku różnych dolegliwości, a w niektórych przypadkach, dzięki terapii osteopatycznej, można przywrócić komfort osobom borykającym się np. z przewlekłym bólem. Osteopatia zajmuje się diagnostyką i leczeniem zaburzeń układu ruchu, zaburzeń wewnętrznych oraz zaburzeń układu współczulnego. Za jej twórcę uznaje się Andrew Taylora Stilla, który w 1892 roku stworzył American School do Osteopathy. o nakładek.
Osteopatia opiera się na czterech podstawowych zasadach:
- Zasada 1: człowiek jest jednością obejmującą umysł, ciało i duszę – organizm składa się z mięśni, kości i innych organów i jest połączony z układem nerwowym, powięziowym i gospodarką hormonalną.
- Zasada 2: organizm potrafi się samodzielnie regenerować, leczyć i utrzymywać w stanie zdrowia.
- Zasada 3: struktura i funkcja wzajemnie na siebie oddziaływują.
- Zasada 4: najważniejszym czynnikiem jest ukrwienie – bo wszystkie funkcje ciała uzależnione są od krwi, która jest wspólną substancją dla wszystkich tkanek.
Dzisiaj fizjoterapeuci w rehabilitacji ludzkiego organizmu mogą korzystać z najnowszych technologii i aparatury (technika laserowa, pole magnetyczne, ultradźwięki, hiperbaria itd.). W Polsce statystyki wskazują na to, że 50% społeczeństwa nigdy nie korzystało z fizjoterapii, a prawie 5% nie wie, czym ona jest. Ale mimo wszystko świadomość odnośnie zalet fizjoterapii jest coraz większa, dlatego też pacjenci często sami zgłaszają się na zabiegi w celu przywrócenia swojemu ciału pełnej sprawności.
Współczesna fizjoterapia / osteopatia nie jest traktowana jako dodatek do medycyny, ale ważny, nieodłączny element holistycznej terapii pacjenta. Dlatego też zawód ten cieszy się coraz większym uznaniem, a zarazem wiąże się z wielką odpowiedzialnością za proces dochodzenia pacjenta do zdrowia. Dzięki fizjoterapeutom / osteopatom pacjenci mogą cieszyć się lepszym i dłuższym życiem bez cierpienia i wielu ograniczeń w codziennym życiu.